Patroni białołęckich ulic #50- Włodzimierz Tetmajer

W tym artykule przeczytasz między innymi o:

• historii ulicy
• patronie ulicy

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer (ur. 31 grudnia 1861 w Harklowej, zm. 26 grudnia 1923 w Krakowie) – polski malarz i grafik, jeden z czołowych przedstawicieli Młodej Polski; polityk (działacz ludowy i niepodległościowy). Brat przyrodni poety Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Życiorys

Urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i jego pierwszej żony, Leonii z Krobickich. W latach 1875–1886 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie krótko w Wiedniu, w latach 1886–1889 w Monachium i w Académie Colarossi w Paryżu oraz w latach 1889–1895 na Oddziale Kompozycyjnym, kierowanym aż do śmierci w 1893 roku przez Jana Matejkę.

W 1890 roku ożenił się z Anną Mikołajczykówną, córką chłopa z Bronowic, gdzie zamieszkali w drewnianym, krytym strzechą domu. Częstym gościem Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach był poeta Lucjan Rydel, który za żonę wybrał sobie siostrę Anny Tetmajerowej, Jadwigę Mikołajczykównę. Uroczystości weselne tej pary (20 listopada 1900 roku w domu Tetmajerów) zostały przedstawione w dramacie Wesele Stanisława Wyspiańskiego; Tetmajer został w nim uwieczniony jako Gospodarz. Na osobie Włodzimierza Tetmajera wzorowana była także postać głównego bohatera noweli Bajecznie kolorowa (1897) I. Maciejowskiego-Sewera. Był członkiem Ligi Narodowej.

Był członkiem Wydziału Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Krakowie w 1894. W 1911 roku Włodzimierz Tetmajer został posłem do parlamentu austriackiego z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego. Członek tymczasowego zarządu Polskiego Skarbu Wojskowego w 1912. W grudniu 1913 roku, w trakcie rozłamu w PSL opowiedział się po stronie orientacji solidarystycznej i niepodległościowej. Członek Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Był współzałożycielem PSL „Piast”. Był także współtwórcą „Strzelca” i organizował jego ćwiczenia w Bronowicach. W dniach 25–26 sierpnia 1912 roku uczestniczył w zjeździe irredentystów w Zakopanem. Wszedł do zarządu Polskiego Skarbu Wojskowego. W dniu 10 listopada 1912 roku przewodniczył obradom założycielskiego zebrania Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, a następnie uczestniczył w jej pracach.

Członek Komitetu Obywatelskiego Polskiego Skarbu Wojskowego w sierpniu 1914 roku. Po wybuchu wojny został delegowany do Naczelnego Komitetu Narodowego. W dniu 28 października 1918 roku wszedł w skład Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie. W styczniu 1919 roku wyjechał na konferencję pokojową w Paryżu, gdzie wraz z Mikołajem Reyem pośredniczył w negocjacjach między zespołem Romana Dmowskiego a przedstawicielami Józefa Piłsudskiego. W okresie wojny polsko-bolszewickiej działał w Komitecie Obrony Państwa na terenie Małopolski Zachodniej jako kierownik sekcji propagandy, pełnomocnik warszawskiej Rady, a wreszcie prezes. Na początku kwietnia 1919 został mianowany przez Ministra Kultury i Sztuki delegatem przy Generalnym Delegacie w Krakowie.

Włodzimierz Tetmajer zaprojektował także odznakę oficerską Związków Strzeleckich (tzw. parasol).

Najsłynniejszym czynem politycznym Włodzimierza Tetmajera była zgłoszona przez niego rezolucja uchwalona przez Koło Polskie w parlamencie wiedeńskim, a następnie 28 maja 1917 roku przez tzw. „Koło Sejmowe” w Krakowie stwierdzająca, że jedynym dążeniem narodu polskiego jest odzyskanie niepodległej zjednoczonej Polski z dostępem do morza.

Był naczelnikiem wydziału wojskowego Polskiej Komisji Likwidacyjnej w 1918 roku.

Na życzenie Józefa Piłsudskiego wszedł w skład Komitetu Narodowego Polskiego w 1919 roku. Był ekspertem delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zajmującym się zagadnieniami politycznymi i dyplomatycznymi. Był przewodniczącym Komitetu Obrony Państwowej w Krakowie od 20 sierpnia 1920 roku.

W 1921 roku założył w Wąbrzeźnie Polski Instytut Narodowy, mający bronić spraw polskich na Pomorzu.

Aktem nominacyjnym z dnia 2 sierpnia 1921 naczelnik państwa Józef Piłsudski „na zasadzie art. 6 ustawy z dnia 4 lutego 1921 r. o ustanowieniu Orderu Odrodzenia Polski” powołał Włodzimierza Tetmajera w charakterze członka do Kapituły tegoż Orderu.

Włodzimierz Przerwa-Tetmajer został pochowany w dniu 30 grudnia 1923 na cmentarzu na Pasterniku w Bronowicach Wielkich (obecnie w granicach Krakowa). Według relacji z przełomu 1923/1924 pogrzeb odbył się 29 grudnia 1923 w Bronowicach Małych (mszę żałobną odprawił ks. Czesław Wądolny, a nad grobem przemawiali Wincenty Wodzinowski i Bolesław Pochmarski).

W 1890 ożenił się z Anną Mikołajczyk. Anna Tetmajerowa była pierwowzorem postaci Gospodyni z Wesela autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. Mieli córki: Jadwigę (po mężu Naimska), Juliannę Annę zwaną Hanką (1893–1985, od 1923 żona mjr. Stefana Felsztyńskiego), najmłodszą Krystynę Podczas II wojny światowej jego żona i najmłodsza córka Krystyna wraz z mężem inżynierem leśnikiem, zostali deportowani przez Sowietów w głąb ZSRR, a po odzyskaniu wolności żona i córka (mąż Krystyny i córeczka zmarli w ZSRR) przebywały w Persji, Indiach. Do krakowskich Bronowic żona Tetmajera i córka wróciły w roku 1946. Anna Tetmajerowa tam zmarła w 1954. Córka Krystyna wyszła powtórnie za mąż za Zbigniewa Skąpskiego, żyła w latach 1911–2009.